“Gelim” Nasıl Yazılır? Yanlışı Normalleştirmeyi Bırakalım
Bunu net söyleyeyim: “Gelim” yazımı göz tırmalar, dili zedeler ve üstelik savunulacak yanı da yoktur. Yıllardır sosyal medyada, mesajlaşmalarda, hatta resmî yazışmalarda bile dolaşan bu hatanın arkasına saklanan bahane hep aynı: “Konuşurken böyle söylüyoruz.” Peki, konuşma dilindeki gevşekliğin, yazı dilinin omurgasını kırmasına izin vermeye devam mı edeceğiz?
Temel Kural: “Geleyim” Neden Doğru?
Türkçede istek (optatif) kipinin 1. tekil çekimi, fiil köküne uygun ünlüyle “-eyim/-ayım” ekinin gelmesiyle yapılır. Fiil kökü gel- olduğunda süreç şöyle işler:
• gel- + -eyim → geleyim
Araya çoğu zaman kaynaştırma sesi “y” girer; bu, Türkçenin ses uyumunu koruma refleksidir. Sonuç açık ve nettir: “geleyim”. “Gelim” diye bir kip biçimi yoktur.
“Gelim” Neden Bu Kadar Yaygın? Sorunun Kökleri
1. Konuşma dili etkisi: Hızlı söylenişte “geleyim” kulağa “geliyim/geliim” gibi gelebilir. Bu, yazım standardını değiştirmez.
2. Yanlış analoji: “Gidelim” doğrudur diye “gelim” de doğruymuş gibi sanılır. Oysa “gidelim/gelelim” 1. çoğul çekimdir; “geleyim” ise 1. tekil. “Gelelim” var, “gelim” yok.
3. Şahıs eki karmaşası: Türkçede “-im” şahıs eki isimlerde görünür (ör. “benim evim”). Fiillerde istek kipinin 1. tekili “-eyim/-ayım”dır; “-im” değildir.
Gelim Nasıl Yazılır? Doğru-Yanlış Tablosu
Yanlış: Gelim mi? Doğru: Geleyim mi?
Yanlış: Yarın size gelim. Doğru: Yarın size geleyim.
Yanlış: İstersen gelim, konuşuruz. Doğru: İstersen geleyim, konuşuruz.
Not: Gelelim (1. çoğul istek: “biz gelelim”) doğrudur; gelim bu yüzden zihni yanıltır.
Hızlı Kontrol Listesi: İki Saniyede Doğru Yazım
• Cümlede “ben” gizliyse ve öneri/istek anlamı varsa → geleyim yaz.
• “Biz” gizliyse → gelelim yaz.
• Fiil kökü a/e uyumuna göre “-ayım/-eyim” alır: al → alayım, bak → bakayım, git → gideyim, gel → geleyim.
• Konuşurken duyduğun “-iyim” yazıya taşınmaz; yazımda -eyim/-ayım kuralı geçerlidir.
Tartışmalı Nokta: “Dil yaşayan bir organizma, o hâlde ‘gelim’ de kabul edilsin” mi?
Evet, dil yaşar; ama yaşayan şeyin bir iskeleti de olmalı. Standart yazım bu iskelettir. Bir hatayı çok kişi yapıyor diye kurala dönüşmez. Dahası, bu gevşeme yalnızca bir kelimeyi bozmaz; yayılma etkisi yaratır: “gideyim” → “gidiyim”, “alayım” → “alıyım” gibi yanlışlar normalleşir. Sorunun kendini çoğaltmasına göz mü yumacağız?
“Gelim”in Savunusu Var mı? Zayıf Argümanların Anatomisi
• “Böyle daha hızlı yazılıyor.” Hız uğruna anlaşılırlığı ve doğruluğu feda etmek, yazıyı zayıflatır.
• “Herkes böyle yazıyor.” Çoğunluğun alışkanlığı, kuralın yerine geçmez.
• “Kulağa doğal geliyor.” Yazı dili, kulağın yanılgılarını düzeltmek için vardır; doğruluk kulağa uydurulmaz, kulak doğruluğa alıştırılır.
Provokatif Sorular: Yazımda Özen Göstermeden Güçlü Bir İfade Kurulabilir mi?
Bir metnin inandırıcılığı, önce dilindeki tutarlılıkla kurulmaz mı? Yanlış bir formu ısrarla kullanmak, argümanın ciddiyetini gölgelemez mi? “Gelim” yazmaya devam edip, sonra “beni ciddiye alın” demek adil midir?
Gelim nasıl yazılır? sorusunu yalnızca bir kelime tartışması sanıyorsak, asıl meseleyi kaçırıyoruz: Yazı dilinde disiplin, düşüncede netlik üretir.
Son Paragraf: Doğru Yazım, Net Zihin
Bugün bir kelimede titizlenmek yarın cümlenin, paragrafın ve düşüncenin berraklığını artırır. Seçim basit: “geleyim” yazarak hem Türkçeye saygı gösterir, hem de ifadenin gücünü korursun.
Şimdi samimi bir çağrı: Birlikte bu yanlışı normalleştirmeyi bırakalım. Bir sonraki mesajında, bir sonraki e-postanda, bir sonraki blog yazında o kritik noktada dur ve sor: “Benim amacım anlaşılmak mı, oyalamak mı?”
Cevap, klavyenin ucunda: geleyim.